Napier Grass | देशाच्या ग्रामीण भागात गाई-म्हशींचे पालन मोठ्या प्रमाणावर केले जात असते. या गाईंपासून अधिक दूध उत्पादन (Milk Production) घेण्यासाठी त्यांच्या पोषणाचीही विशेष काळजी घेतली जात असते. बरसीम, जिरका, गिनी आणि पारा यासारख्या अनेक औषधी वनस्पती अन्न म्हणून दिल्या जातात आणि या सर्व गवतांमध्ये नेपियर गवत (Napier Grass) हे सर्वात प्रभावी मानले जात आहे. नेपियर गवत (Napier Grass) शेतकरी आणि पशुपालकांमध्ये खूप लोकप्रिय होत चालले आहे.
नेपियर गवत
नेपियर गवत हा गुरांसाठी चांगला चारा आहार आहे. याला हाती गवत असेही म्हणत असतात. नेपियर गवत अधिक पौष्टिक आणि उत्पादनक्षम आहे आणि या गवताच्या सेवनाने जनावरांचे दूध उत्पादन वाढण्याबरोबरच हे हिरवे गवत जनावरांच्या आरोग्यासाठीही फायदेशीर ठरत असते. नेपियर गवतापासून सीएनजी आणि कोळसा बनवण्याच्या तंत्रज्ञानावर काम सुरू आहे. यामुळे शेतकऱ्यांना कमी खर्चात भरघोस कमाई करण्याची संधी मिळणार देखील आहे.
किती मिळेल नफा?
पुण्यातील एका संशोधन संस्थेतून त्यांनी 250 ग्रॅम वज्र-नेपियर गवत आणले होते. त्याची लागवड त्यांनी आपल्या शेतात केली आहे. त्याच्या जनावराला चारा म्हणून दिला आणि नेपियर गवताच्या वापरामुळे दुधाचे उत्पादन वाढले आणि खर्च कमी झाला आहे. या जातीच्या नेपियरच्या पानांमध्ये कमी कडा, कमी ऑक्सिलेट, अधिक जीवनसत्त्वे आणि TDN मूल्य म्हणजेच पचण्याजोगे पोषक घटक मोठ्या प्रमाणात आढळत असतात. त्यामुळे कमी खर्चात व कमी कष्टाने पशुपालक शेतकऱ्याचे उत्पन्न वाढले जाते. सध्या यातून दरमहा 15 ते 20 हजार रुपयांचा फायदा होत जात आहे.
नेपियर गवताची लागवड कधी करता येईल?
देशात खरीप हंगामात आणि रब्बी पिकाच्या काढणीनंतर फेब्रुवारी-मार्चमध्ये नेपियर गवताची लागवड केली जात असते. पावसाच्या पाण्यावर किंवा कोरडवाहू भागातही याची लागवड करता येत असते. शेतकऱ्यांना हवे असल्यास ते शेतात नेपियर गवताची लागवड करू शकता असतात. नेपियरमध्ये 55 ते 60% ऊर्जा घटक आणि 8 ते 10% प्रथिने यात असतात.
एकदा पेरणी करा 5 वर्षे सतत कमवा
एकदा पेरणी केली की पाच वर्षे सतत पीक मिळत असते. गवताची उंची दर 2 ते 3 महिन्यांनी 15 फूट होत असते. नेपियर गवताला वारंवार खुरपणी, कुंडी किंवा अगदी रासायनिक खते आणि कीटकनाशकांची आवश्यकता फार नसते. अत्यंत कमी खर्चात तयार होणाऱ्या या गवतापासून शेतकरी दर 3 महिन्यांनी एका बिघामध्ये कापणी करून 20 टनांपेक्षा जास्त उत्पादन घेऊ शकत आहात. यातून शेतकरी वर्षाला एक बिघा ते एक लाख रुपये कमवू शकतो आणि सर्व प्रकारच्या जमिनीत नेपियर गवताची लागवड करता येते. त्यासाठी जास्त सिंचनाचीही गरज भासत नाही. यामुळे त्याची किंमतही कमी आहे. त्याचा एकदा वापर केल्यास हिरवा चारा पाच वर्षे सतत उपलब्ध होतो तसेच त्याची पहिली कापणी 60 ते 65 दिवसांत करत असतात. यानंतर, पुढील 5 वर्षे दर 35-40 दिवसांनी कापणी करता येत असते.
दूध उत्पादनात वाढ
जनावरांच्या दुग्धोत्पादन क्षमतेत 10 ते 15 टक्के वाढ होत असते. या गवतामध्ये प्रथिने 8-10 टक्के, फायबर 30 टक्के आणि कॅल्शियम 0.5 टक्के असते. ते डाळीच्या चाऱ्यात मिसळून जनावरांना द्यावे आणि तज्ज्ञांच्या मते, नेपियरचे गवत जनावरांना हिरवा चारा म्हणून दिल्यास त्यांची दूध उत्पादनाची क्षमता 10 ते 15 टक्क्यांनी वाढते. अशा स्थितीत दुग्धोत्पादनाच्या विक्रीतून पशुपालकांच्या उत्पन्नात वाढ झाल्याचे दिसून येत असते.