सद्यःस्थितीत पावसाची रिमझिम,(Citrus Crop) अपुरा सूर्यप्रकाश, थंड हवा, अधिक आर्द्रता, कमी तापमान अशी वातावरण स्थिती निर्माण झाली आहे. त्यातच शेतातील जमीन संपृक्त झाल्यामुळे लिंबूवर्गीय फळे (Citrus Fruit) विशेषतः(Citrus Crop) आंबिया बहराच्या संत्रा, मोसंबी फळांवर फायटोफ्थोरा बुरशीचा (Phytopthera Fungus) प्रादुर्भाव वाढू शकत आहे. या प्रादुर्भावामुळे पाने काळी पडणे, पानगळ होणे आणि  फळांवर तपकिरी डाग (Brown spot) पडण्याची विकृती होण्याची दाट शक्यता होत आहे.

फायटोफ्थोरा बुरशीच्या प्रादुर्भावाची लक्षणे –

१) पानावरील चट्टे लक्षणे :

पावसाळ्यात जमिनीलगतच्या फांद्यावरील पाने व फळांना फायटोप्थोरा(Citrus Crop) या बुरशीचा प्रादुर्भाव सर्वप्रथम होतो आणि यामुळे पाने टोकाकडून करपल्यासारखी व मलूल होतात. अशी पाने हातात घेऊन चुरा करण्याचा प्रयत्न केल्यास त्यांची घडी होते आणि  मात्र पाने फाटत नाहीत. टोकाकडून झालेले संक्रमण पूर्ण पानावर होऊन पाने तपकिरी काळी होत असतात. नंतर अशी पाने गळून झाडाखाली(Citrus Crop) त्यांचा खच पडतो आणि फांद्या पर्णविरहित होतात झाड जणू खराटे सारखे दिसत असते. परिणामी, अकाली फळगळ होते आणि पानावरील चट्टे संक्रमण रोपवाटिकेमधील कलमा तसेच नुकेतच लागवड केलेल्या कलमांवर सुद्धा दिसून पडत असतात.

२) फळावरील तपकिरी रॉट किंवा फळावरील कुज लक्षणे :

पानांवर प्रादुर्भाव झाल्यानंतर जमिनीलगतच्या(Citrus Crop) हिरवी असलेली फळे यावर तपकिरी, करड्या डागांची सुरुवात होत असते. फळे एका बाजूने करपण्यास सुरुवात होत आणि  फळाच्या हिरव्या सालीस संक्रमण होऊन पूर्ण फळ हे तपकिरी काळ्या रंगामध्ये परावर्तित होते. फळे सडून गळतात आणि या फळसडीच्या अवस्थेस तपकिरी कुज (ब्राऊन रॉट) असे म्हणतात. फळे खाली पडल्यानंतर फळांच्या पृष्ठभागावर पांढऱ्या बुरशीची वाढ दिसून येते आणि तोडीवेळी करड्या रंगाची फळे निरोगी फळात मिसळली गेल्यास निरोगी फळेही सडत असतात.

फळमाशी

सप्टेंबर -ऑक्टोबर महिन्यामध्ये फळमाशीमुळे(Citrus Crop) फळगळ होताना दिसते तसेच या किडीची मादी माशी आणि तिच्या अळीमुळे फळांचे नुकसान होते. प्रौढ मादी फळाच्या सालीखाली एक किंवा अनेक अंडी घालत असते. तीन ते पाच दिवसांत अंडी उबल्यानंतर त्यातून मळकट पांढऱ्या रंगाच्या लहान पाय नसलेल्या अळ्या बाहेर पडत असतात. या अळ्या फळामध्ये शिरून, रस व गरावर गुजराण करत असतात आणि त्यामुळे फळांचा(Citrus Crop) नाश होतो, त्याची गुणवत्ता घटत असते. अंडी घालतेवेळी पडलेल्या छिद्राच्या भागामध्ये अन्य रोगजंतू किंवा बुरशींचा प्रादुर्भाव होऊन पिवळे डाग पडत असतात. अकाली फळगळ होते आणि असे फळ दाबले असता फळातून छिद्रे असलेल्या जागेतून रसाचे पिचकारीसारखे फवारे उडतात.

हे हि वाचा : रब्बी हंगामासाठी कोणत्या आंतरपीक पद्धती फायदेशीर?

व्यवस्थापन :

१) सर्वप्रथम खाली पडलेल्या पानांची व फळांची(Citrus Crop) विल्हेवाट लावावी आणि  ती शेतात तशीच पडून राहिल्यास रोगाची तीव्रता वाढण्यास मदत होते. प्रसार जलद गतीने होते आणि बागेतील वाफे स्वच्छ ठेवावेत.

२) बागेच्या उताराच्या बाजूने शेतातील पाणी बाहेर काढावे लागते. जिथे पावसाचे पाणी साठून राहते, त्या भागात फायटोफ्थोरा बुरशीचा प्रादुर्भाव अधिक होत असते.

३) प्रादुर्भाव टाळण्यासाठी उपाययोजना म्हणून संपूर्ण झाडावर फोसेटील ए.एल.* २.५ ग्रॅम किंवा कॉपर ऑक्सिक्लोराइड (५० डब्ल्यूपी) ३ ग्रॅम प्रति लिटर पाणी या प्रमाणे फवारणी करावी लागते. ही फवारणी झाडाच्या परिघात, खाली पडलेल्या पाने व फळांवरही करावी आणि त्यामुळे त्यावरील बुरशीचा नायनाट होईल. तसेच जमिनीवरील सक्रिय बीजाणूही नष्ट होण्यास मदत होईल आणि चांगल्या परिणामासाठी यात अन्य कोणतेही बुरशीनाशक/कीटकनाशक/विद्राव्य खते मिसळू नये.

४) रासायनिक घटकांच्या फवारणीनंतर १५ दिवसांच्या नंतर ट्रायकोडर्मा हार्जियानम* १०० ग्रॅम अधिक सुडोमनास फ्ल्यूरोसन्स* १०० ग्रॅम या प्रमाणे १ किलो शेणखतात मिसळून झाडाचे परिघात जमिनीतून द्यावे लागते.

हे हि वाचा : शेतरस्ता अडविल्यास तर काय कराल कायदा काय म्हणतोय 

कोलेटोट्रीकम स्टेम एंड रॉट किंवा देठ सुकणे :

कोलेटोट्रीकम बुरशीमुळे संत्रा फळाच्या देठाजवळ काळी रिंग तयार होत असते आणि तो भाग काळा पडतो. हा काळा भाग नंतर वाढत जातो तसेच संपूर्ण फळ सडते. कोवळ्या फांद्यांवरील पाने सुकणे, वाळणे ही या रोगाची सुरुवातीची लक्षणे दिसत आहेत. बरेचदा उशिरा झालेल्या प्रादुर्भावामुळे (Citrus Crop)रोगग्रस्त फळे आकुंचित होतात, काळी पडतात, वजनाने हलकी होऊन कडक होतात आणि दीर्घ काळापर्यंत देठांना लटकत राहत असतात.

व्यवस्थापन:

कोलेटोट्रीकम बुरशीमुळे होणाऱ्या फळगळीसाठी बोर्डो मिश्रण ०.७  टक्का मिश्रणाची किंवा कॉपर ऑक्सिक्लोराइड (५० डब्ल्यूपी)* २.६  ग्रॅम प्रति लिटर पाणी घेऊन फवारणी करावी.

व्यवस्थापन :

-फळमाशीच्या नरांना आकर्षित करण्याकरिता फळमाशी सापळे हेक्टरी २५ या प्रमाणात तोडणीच्या साधारण २ महिने आधीपासून बागेत झाडांवर टांगून ठेवत असतात.

-बागेतील खाली पडलेली फळे वेचून नष्ट करून बाग स्वछ ठेवावी लागते.

-फळमाशीची कोषावस्था जमिनीत २ ते ३ सेंटिमीटर खोलीपर्यंत असते आणि  झाडाखालील माती हलवून किंवा निंदून घ्यावी.

जॉईन करा डिजिटल शेतकरी मॅगझीन आणि मिळवा शेती विषयक माहिती ,न्यूज़ , जॉब अपडेट्स , बाजार भाव, त्यासाठी खालील लिंक ला क्लिक करा तसेच आलेला नंबर सेव्ह करा.