गाभण काळात गाई, म्हशींना सांभाळा  ( Take care of cows, buffaloes during pregnancy )गाई, म्हशींचे विणे ही जरी नैसर्गिक बाब असली तरीदेखील, आपल्याला योग्य काळजी घेणे फार  गरजेचे असते. गाई, म्हशींना गाभण काळात अतिरिक्त पौष्टिक खाद्य द्यावे लागत असते. कारण, त्याचा थेट संबंध हा गाई, म्हशी तसेच वासराच्या आरोग्याशी संबध  असतो.

गाई, म्हशींचे रेतन ( Insemination of cows, buffaloes ) केल्यानंतर जर त्या माजावर आल्या नाहीत तर आपण समजतो, की त्या गाभण असतात. हे जरी खरे असले तरीही बऱ्याच रोगांमुळे गाई, म्हशी माजावर येण्यास विलंब होत असतो आणि  किंवा माजावर येत नाहीत. क्वचित काही वेळा गाभण गाई, म्हशीदेखील माज दाखवत असतात. त्यामुळे पशुतज्ज्ञांकडून गर्भधारणेची खात्री करून घेणे गरजचे आहे.

विण्याअगोदर घ्यावयाची काळजी (Care to be taken before knitting )

• सर्वप्रथम गाभण गाई, म्हशींना इतर जनावरांपासून वेगळे करावे लागत असते.
• शक्‍यतोवर गाभण गाई, म्हशींना घराजवळच वेगळा गोठा करून घ्यावा.
• गोठा अतिशय स्वच्छ, कोरडा व भरपूर सूर्यप्रकाश असलेला असला पाहिजे.
• गोठ्यामध्ये जंतूनाशके फवारून करून  घ्यावीत.
• जमिनीवर स्वच्छ, मऊ गवत अंथरावे आणि पुरेसा व्यायाम गाई, म्हशीला असावा; परंतु दूरवर चालणे शकतो टाळावे.
• गाभण गाई, म्हशींना डोंगराळ भागात चरायला सोडू नका.
• खराब प्रतीचे खाद्य गाई, म्हशी तसेच होणाऱ्या वासराला हानिकारक ठरू शकत आहे.
• आहारात खनिज मिश्रणाचा उपयोग हा करत रहा.
• गाई, म्हशींना मुबलक आणि स्वच्छ पाणीपुरवठा मिळाला पाहिजे.

पुरेसा पशुआहार द्या ( Provide adequate fodder )

1) गाई, म्हशींना गाभण काळात आपण अतिरिक्त पौष्टिक खाद्य खाऊ घालत असतो आणि  त्याचा थेट संबंध हा गाई, म्हशींच्या पुनःपैदास करताना तसेच वासराच्या आरोग्याशी आहे.

2) गाभण काळातील शेवटच्या तीन महिन्यांत पशू आहाराची गरज झपाट्याने वाढलेली असते  आणि कारण, याच काळात वासराची 70 टक्के पेक्षा जास्त  वाढ  होत असते. या वेळी प्रथिनांची कमतरता पुनरुत्पादनात अडथळे निर्माण करू शकत असतात.

3) प्रतिवर्षी एक वासरू हवे असल्यास गाई, म्हशी व्याल्यानंतर 83 ते 85 दिवसांत माजावर येऊन नैसर्गिक वा कृत्रिम पद्धतीने रेतन करावे लागत असते.

4) विण्याच्या 90 दिवस अगोदर वासराच्या योग्य वाढीसाठी, वासरू सशक्त जन्माला येण्यासाठी व मुबलक दूध उत्पादनासाठी गाई, म्हशीला या काळात अतिरिक्त पौष्टिक आहार हि दिला पाहिजे.

गाभण काळातील शेवटचे तीन महिने Last three months of pregnancy )

• या वेळी मायांग बाहेर येण्याची शक्‍यता जास्त  असते. त्यासाठी आपण गाई, म्हशींवर बारीक  लक्ष ठेवावे.
• उंचावर किंवा डोंगराळ भागात चरायला नेऊ नये कारण गाई, म्हशी चालताना पडल्यास गर्भाशयाला पीळ पडून उपचाराअभावी वासरू दगावू शकत आहे.
• गर्भपाताची शक्‍यता किंवा थोडंही काही लक्षण वाटल्यास ताबडतोब पशुतज्ज्ञांना बोलावून उपचार करून घावे.
• बऱ्याच वेळा गाभणकाळ पूर्ण होण्याअगोदर वासराचा जन्म होत असतो आणि त्यासाठी आपण तयार राहायला हवे.
• गाई, म्हशीला मारणे, पळवणे व इतर जनावरांत सोडणे कटाक्षाने टाळावे आणि  याने गाभण गाई, म्हशीला दुखापत होऊन गर्भपाताची शक्‍यता वाढत असते.
• शेवटच्या दोन महिन्यांत गाभण जनावरांचे दूध काढणे बंद करा आणि   एक ते दीड किलो अतिरिक्त आहार द्यावा.
• विण्याच्या अगोदर दूध हे काढूच नका. त्याने जनावर विण्यास थोडा विलंब होत असतो.
• विण्याच्या अगोदर एक आठवडा किंवा व्याल्यानंतर लगेचच “मिल्कफीवर’ होऊ नये यासाठी पशुतज्ज्ञांकडून कॅल्शियमचे इंजेक्‍शन टोचून घ्यावे लागत असते.

विताना घ्यावयाची काळजी ( Care to be taken )

विण्याचा काळ हा १  ते 3 तासांचा असतो. जर पहिले वेत असेल तर हा काळ 4 ते 5 किंवा अधिक तास राहू शकत असते.

गाई, म्हशी विण्याचे तीन टप्पे असतात आणि पहिल्या टप्प्यात गर्भाशयाचे मुख उघडते आणि विस्तारत असते आणि  दुसऱ्या टप्प्यात वासरू बाहेर येते आणि तिसऱ्या टप्प्यात वासराचे आवरण व पटले बाहेर येत असतात.

विण्याच्या या सर्व लक्षणांवर आपण बारीक लक्ष ठेवा आणि प्रसूती वेदनांमुळे पहिल्या टप्प्यात गाई, म्हशींची ऊठ-बस वाढते, खूप बेचैन होत असते.

गाई, म्हशींची कास मोठी राहते.

गाई, म्हशींची प्रकृती सुरक्षित अंतरावरून बघावी आणि  त्यांच्या जवळ जाऊन त्रास देऊ नका.

प्रसूतीच्या टप्प्यात गाई, म्हशींवर सातत्याने लक्ष ठेवत रहा.

व्याल्यानंतर घ्यावयाची काळजी ( Precautions to be taken after eating )

1. व्याल्यानंतर गाई, म्हशीचे अंग कोरडे करावे आणि  जंतूनाशक वापरून अंग स्वच्छ करावे.
2. गाई, म्हशींना प्यायला थोडं कोमट पाणी द्यावे लागते.
3. वार दूरवर नेऊन खड्यात पुरवीट असतात.
4. जर वार अडकली तर पशुवैद्यकाला बोलावून योग्य उपचार करावे.
5. व्याल्यानंतर ताबडतोब गाय, म्हैस आपल्या वासराला चाटते; त्याला चाटू द्यावे लागत असते.
6. वासराला गाई, म्हशीने चाटले नाही तर कोरडा कपडा किंवा पोत्याने वासराला चोळून कोरडे करून घ्या.
7. जन्मल्याबरोबर वासराच्या नाका-तोंडातून कफ काढून टाकत जा.
8. वासराची नाळ 2 ते 5 सें.मी. दूरवर बांधून त्यापुढे कापावी आणि  त्यावर टींचर आयोडिन लावत असतात.
9. गोठा स्वच्छ करावा आणि  चांगले वाळलेले गवत पसरावे.
10. वासरू कमजोर असल्यास त्याला उभे राहण्यास आणि दूध पिण्यास मदत करत असतात.
11. व्याल्यानंतर दूध उत्पादनासाठी गाई, म्हशीला मुबलक आहार द्यावा आणि  आहारात गव्हाचा कोंडा, ओट तसेच अळशीच्या बियांचा समावेश असावा. व्याल्यानंतर ताजा हिरवा चारा द्यावा आणि स्वच्छ मुबलक पाणी पाजावे.

वासराला चीक पाजा ( Scream the calf. )

गाय, म्हैस विल्यानंतरच्या पहिल्या दुधाला आपण चीक म्हणत असतो. हा चीक वासराच्या आरोग्यासाठी अत्यावश्‍यक असतो आणि  त्यापासून वासराला रोगप्रतिकारशक्ती मिळते.

चिकामध्ये प्रथिने, पिष्टमय पदार्थ आणि रोगप्रतिकारशक्ती वाढविणारे घटक मुबलक प्रमाणात आढळत असतात.

 हे हि वाचा : गाई, म्हशींचे आरोग्य जपा पावसाळ्यातील आहार व्यवस्थापन

 

जॉईन करा डिजिटल शेतकरी मॅगझीन आणि मिळवा शेती विषयक माहिती ,न्यूज़ , जॉब अपडेट्स , बाजार भाव, त्यासाठी खालील लिंक ला क्लिक करा तसेच आलेला नंबर सेव्ह करा.